Een zonnewijzer op een vulkaan

Tijdens een korte vakantie op het eiland Sicilië in april van dit jaar, heb ik een piramidevormige zonnewijzer opgemerkt en mogen bewonderen op de vulkaan Etna. Deze zonnewijzer staat opgesteld aan een parking op 1908 m hoogte. Vanaf daar start een kabelbaan naar een hoogte van circa 2400 m. Bij het eindstation van de kabelbaan kan men via een terreinwagen of te voet excursies maken naar de hoofdkraters. De Etna, die zeer actief is, heeft nog hevige erupties gehad in 2001 en 2002. Gedurende deze uitbarstingen werd de kabelbaan zwaar beschadigd door een lavastroom. Op 29 oktober 2002 waren er aardbevingen ten gevolge van de uitbarstingen enkele dagen daarvoor. Deze aardbevingen vernietigden het dorp Nicolosi, gelegen op de helling van de vulkaan. De burgemeester Salvatore Moschetto bood, samen met de civiele bescherming, hulp aan de inwoners en ving hen tijdelijk op in een plaatselijk gemeentelijk complex.

De zonnewijzer is gemaakt van lavasteen en met keramiek bekleedt. Het instrument heeft de vorm van een gelijkzijdige driehoekige piramide. Op elk zichtbaar vlak is een zonnewijzer aangebracht. Er is een zuidwijzer, een oostwijzer met een declinatie van 120° en een westwijzer met zelfde declinatie. De 3 instrumenten geven de Ware Zonnetijd weer (WZT).

De inclinatie van de taferelen van de oost- en westwijzer heeft tot gevolg dat de 12 h lijn niet verticaal staat. Zeer merkwaardig is dat de zonnewijzer precies op de 15° O.L. meridiaan ligt. Deze meridiaan die in het midden van de tijdzone voor Midden-Europese Tijd (MET) ligt, zorgt er voor dat de WZT gelijk is aan de MET  (UTC +1) mits rekening te houden met de zonnevereffening. Ter plaatse wordt de benaming “Ora dell ‘Etna” voor de MET gebruikt. Zie ook de beschrijving van de zonnewijzer in Libië op pagina 15 van Bulletin2008 – 1 (45).
De coördinaten van de locatie zijn:           37° 41’ 58” N.B -  15° 00’ 00” O.L 
Door de zuidelijke locatie van de zonnewijzer stond de zon in april hoog genoeg aan de hemel om rond het middaguur de 3 vlakken te beschijnen.
Bij nauwkeurige observatie op de ware middag, wezen de 3 zonnewijzers precies 12 h aan. Ook bij het nameten van de meridiaan met de GPS, kon geen afwijking aangetoond worden.

Het is duidelijk dat de zonnewijzer met uitstekende gnomonische kennis  tot stand werd gebracht.

De zuidwijzer

Bovenaan staat het wapenschild van de gemeente Nicolosi. Daaronder de tekst “MANEO NEMINI” die op andere zonnewijzers soms ook wordt teruggevonden.

Vertaald: “Ik wacht voor niemand”. of “Ik stop voor niemand”. De zonnewijzer heeft de gebruikelijke tijdaanduiding van 6 h tot 6 h en heeft ook halve uurlijnen. Onder de uurcijfers is een band aangebracht met de tijdvereffening. Zoals hierboven vermeld is er geen andere compensatie nodig wegens de ligging op de  15° O.L. meridiaan (Etna- meridiaan). Aan de rechterzijde van de band is de naam van de maker vermeld: Enzo Barresi. In het midden onderaan bevindt zich een tekst die uitvoerig beschrijft dat de zonnewijzer is opgericht als teken van erkentelijkheid voor iedereen die heeft meegeholpen aan de heropbouw van Nicolosi en de hervatting van de activiteiten op de zuidhelling na de uitbarstingen van 2001 en 2002. Het initiatief voor deze zonnewijzer gaat uit van de gemeente Nicolosi, daarom is de naam van de burgemeester “Salvatore Moschetto” vermeld. Onderaan links het logo van de plaatselijke civiele bescherming. Onderaan rechts het logo van de Siciliaanse civiele bescherming. Dit  populaire logo met de 3 beentjes die in het rond lopen is gebaseerd op de oude naam van Sicilië: Trinakria; het driehoekige eiland. Op de zijden van deze driehoek breken de golven van drie verschillende zeeën. Iedere deel van het eiland heeft een eigen geschiedenis.

De oostwijzer

Aan de bovenzijde is het logo van het nationale park van de Etna aanwezig.  Deze zonnewijzer heeft een uuraanduiding van 5 h tot 12 h 30 m.

Vanaf 8 h heeft men zelfs de kwartierlijnen weergegeven. Onderaan links zijn de namen van de voornaamste steden ter wereld  aangebracht op een cirkel. Het verschil tussen hun WZT en de WZT op deze locatie is tot op 1 minuut nauwkeurig aangeduid.

De westwijzer

Bovenaan staat het wapenschild van de provincie Catanië. Deze zonnewijzer heeft een uuraanduiding van 11 h 30 m tot 7 h, waarvan tot 3 h de kwartierlijnen zijn weergegeven. Aan de rechterzijde heeft dit instrument een tekst in 3 talen die de geschiedenis en de tijdzones beschrijft. Hierbij speelde de Italiaan Giuseppe Barilli ook gekend onder zijn pseudoniem Quirico Filopanti een belangrijke rol. Hij werd geboren in 1812 en in zijn werk “Miranda” uit 1858 beschreef hij als eerste zijn idee over 24 tijdzones.

P. Oyen