De zonnewijzers van de poort der Kempen

Het stadje Lier, ook de poort der Kempen genoemd, trekt elk jaar duizenden toeristen. De grootste attractie blijft de Zimmertoren en het daaraan gekoppelde museum met de beroemde uurwerken van Louis Zimmer. Zimmer was uurwerkmaker, autodidact in de astronomie en maakte ook zonnewijzers.

Verticale zonnewijzer aan de Zimmertoren
De oorspronkelijke toren dateert uit de dertiende eeuw en werd vroeger Corneliustoren genoemd.
De zonnewijzer is aan de zuidelijke muur van de Zimmertoren te bekijken. Hij wordt ondersteund door twee stenen figuren. De spreuk “Ultima Latet” is in de steen gekapt. Vertaling: Het laatste (uur) blijft verborgen.
Waarschijnlijk heeft men bij de constructie een poging gewaagd om de zonnewijzer de zomertijd te laten aangeven. Spijtig genoeg zijn de uurlijnen foutief weergegeven en de stijl is zwak, heeft een slechte vorm en is verbogen.

Verticale zonnewijzer aan de St-Gummaruskerk
De zuidwijzer is vrij hoog naast de zuidelijke ingangspoort te zien. Het exemplaar is van 1943. De spreuk “Vidas horam, nescis tua” is zichtbaar aan de bovenzijde. Vertaling: Aanzie het uur, ontken het jouwe.
De uurlijnen voor 6 en 18 h staan horizontaal in elkaars verlengde. Hij is dus ontworpen voor een muur die pal naar het zuiden gericht is. Nochthans heeft de muur een westelijke declinatie van 5°. Hierdoor is de aflezing onjuist. Bij de recente restauratie van de gevel werd de zonnewijzer niet vergeten.

Meridiaan op de Grote Markt 

De middaglijn is een brede messing strip die van de hoek van het stadhuis over de grote markt loopt. Op 12 h zonnetijd komt de schaduw van deze hoek tegen de messing strip te liggen. De oorspronkelijke middaglijn bestond uit geschilderde stenen. Spijtig genoeg is de middaglijn onderbroken en vrij kort.
Het wetenschapsblad EOS van november 2015 heeft deze meridiaanlijn van Quetelet uitgeroepen tot de mooiste van het land.

Horizontale zonnewijzer aan de St-Gummarustoren

Dit instrument dateert van 1797 en werd door Zimmer gevonden en gerestaureerd in 1927. Hij plaatste de zonnewijzer buiten vóór het zuidvenster van de horlogezolder. Een opschrift vermeldde de naam J.B. Smits. De zonnewijzer had een achthoekvorm met afmetingen 20 cm x 20 cm. Er waren halve uurlijnen aanwezig en de stijl was in koper. De zonnewijzer is  op onverklaarbare wijze verdwenen.

Horizontale zonnewijzer in het Koninklijk Domein van Laken

Deze zonnewijzer werd door Zimmer gemaakt in 1926 en geschonken aan Leopold III ter gelegenheid van zijn huwelijk met Prinses Astrid op 4 november 1926.
Het instrument had een zonnevereffeningskurve die aan de voorzijde was bevestigd. De stenen sokkel had de initialen van Leopold en Astrid. De zonnewijzer stond in de rozentuin van Laken. Het is onduidelijk of hij nog aanwezig is.

Zonnewijzer aan het Hagenbroekshof

Het Hagenbroekshof Hondsstraat 28 Lier is volgens de overlevering een voormalig refugiehuis van een niet nader bepaald klooster. Het domein is ruim één hectare groot, volledig omgracht en deels beboomd.
De zonnewijzer wordt o.a. vermeld in de inventaris van het onroerend erfgoed. Volgens sommige bronnen was dit een witstenen verticale zonnewijzer met ijzeren stijl. Volgens de toenmalige eigenaar M. De Vil was de zonnewijzer geplaatst door de huurder. Bij het einde van het huurcontract werd dit instrument vernietigd door de huurder wegens een meningsverschil met de eigenaar.

Horizontale zonnewijzer in moestuin

De Heer Gommaar Andries uit Duffel ontdekte een pracht van een zonnewijzer in een moestuin in Lier. Het instrument staat er sinds de eerste wereldoorlog. De grootvader van de eigenaar, die in 1992 95 jaar oud was, bracht hem mee uit Engeland. Als Belgisch soldaat kreeg hij hem als geschenk. Het bouwjaar is onbekend maar wordt geschat op circa 1890. Het is een horizontale zonnewijzer in brons met een blauw gekleurde stijl, hij staat op een stenen sokkel. De tekst op het tafereel luidt:” HOURS FLY, FLOWERS BLOOM AND DIE, OLD DAYS OLD WAYS PASS, LOVE STAYS” Spijtig genoeg wil de eigenares de locatie niet laten publiceren.

Verticale zonnewijzer aan het graf van Louis Zimmer 

Het graf is gelegen in het midden van de begraafplaats Kloosterheide aan de Lierse steenweg. De coördinaten zijn 51° 08’ 30,2” NB en 4° 35’ 41,9” OL
Deze eenvoudige zonnewijzer werd in het verticale gedeelte van de grafzerk uitgekapt. Een mooie roestvrijstalen stijl is deskundig gemonteerd.
Louis Zimmer werd geboren te Lier op 8 september 1888 en overleed op 12 december 1970. 

Volgende personen gaven een bijdrage aan dit artikel:
Schepen Jan Hendricks van het stadsbestuur van Lier in 1991
Secretaris Raymond Engels van het stadsbestuur van Lier in 1991
R. Schroons in 1991
Gommaar Andries in 1996
Luc Coenen Archivaris stad Lier
Eric Daled met een krantenknipsel van 20 november 1926
Foto’s: L. Zimmer en P.Oyen

P. Oyen