Dubbele noordwijzer in mozaïek
De meeste niet gnomonisten denken dat zonnewijzers enkel kunnen functioneren aan zuidelijk gerichte muren. Gedeeltelijk komt dit doordat de standaard zuidwijzer met uurlijnen van 6 uur tot 18 uur, die te koop is in tuincentra en zuidelijke Europese landen, veel voorkomt. De noordwijzer die men slechts sporadisch tegenkomt is daarom niet minder interessant.
De noordwijzer
De noordwijzer is een verticale zonnewijzer waarvan het tafereel noordelijk is gericht. Declinaties komen voor, inclinaties echter zelden. Een noordwijzer met 0° declinatie (gericht naar het noorden) werkt slechts in de lente en de zomer. In de andere jaargetijden is dit niet mogelijk omdat de zon te zuidelijk opkomt en ondergaat. M.a.w. het tafereel wordt nooit beschenen. De werking van de zonnewijzer is ook niet erg efficiënt door de lage stand van de zon die zorgt voor een niet contrastrijke schaduw. Tevens treffen de zonnestralen het tafereel met een kleine hoek wat de uitlezing niet ten goede komt. Bovenvermelde slechte eigenschappen maken de noordwijzer niet populair. Niettemin blijft hij interessant en origineel.
Noordwijzers in Vlaanderen en het Brusselse gewest
Op volgende locaties komen noordwijzers voor aan polyeders:
- Polyeder met verschillende zonnewijzers in het Molenwijzerpark te Genk
- Kubusvormige te Rupelmonde
- Kubusvormige te Temse
- Kubusvormige aan Gentse stadhuis
- Balkvormige aan sterrenwacht Beisbroek in Brugge
- Kubusvormige te Eernegem
Op volgende locaties komen noordwijzers voor met een declinatie
- Noordwijzer aan Mercatorplein 7 Rupelmonde met Noordoostelijke declinatie
- Noordwijzer aan Mercatorplein 14 Rupelmonde met Noordwestelijke declinatie
De foto’s van deze zonnewijzers kunnen bekeken worden op mijn webstek. www.astrolemma.be .
Dubbele noordwijzer in mozaïek
Gedurende het schooljaar 2012 – 2013 maakte ik een dubbele noordwijzer in mozaïek bij de kunstacademie van Wilrijk. In juli 2013 werd de zonnewijzer ingehuldigd te Wilrijk.
Er werden circa 6000 marmeren steentjes gebruikt. Elk steentje werd afzonderlijk gekapt in de vereiste vorm en afmeting. De meeste steentjes zijn vierkantig en 10 mm groot. De steentjes zijn gekleefd op een plaat Aerolam van 60 cm hoog bij 80 cm lang. Door het gebruik van dit materiaal kon het volledige gewicht beperkt blijven tot 15 kg. De vierkante steentjes zijn straalsgewijze aangebracht tussen de uurlijnen. Daarbuiten lopen de steentjes horiontaal.
Aan de linkerzijde is er de uuraflezing voor ’s morgens. De haanfiguur kondigt de dag aan. Aan de rechterzijde kondigt de uil op een tak de nacht aan. Aan de bovenzijde zijn de coördinaten in noorderbreedte en oosterlengte met zwarte marmeren steentjes zichtbaar. De zonnewijzer heeft een westelijke afwijking van 3°. De twee stijlen zijn uitgevoerd in messing van 2 mm dik.
Er werd gekozen voor een dubbele zonnewijzer omdat het tafereel dagelijks in 2 periodes wordt beschenen door de zon. Het ontwerp van een dubbele zonnewijzer werd ook toegepast aan het Ambrooskasteel in Hofstade. Hier is echter een dubbele zuidwijzer links en rechts geplaatst naast een raam.
In Wilrijk waar reeds een vijftal mozaïeken aan gebouwen aanwezig zijn, zorgde deze zonnewijzer voor een waardevolle aanvulling.
P. Oyen