Akoestische signalen bij zonnewijzers

Wanneer de mens geen visueel contact heeft met zonnewijzers worden soms akoustische signalen gebruikt. Deze signalen kunnen gebruikt worden voor het melden van het exacte middaguur om horloges juist te zetten.

In de 19 de eeuw werden in verschillende steden de inwoners op de hoogte gebracht van de ware middag door een kanon dat werd afgevuurd met los kruit.

In Rome is dit nog steeds zo, doch om 12 h kloktijd. Dit gebruik gaat terug tot 1 december 1846 toen een kanon werd afgeschoten vanaf Castel Sant’Angelo.

De zonnewijzer achter de kerk van Sant’Ignazio zorgde voor het juiste tijdstip van de middag en daarop werd er een bol aan de koepel van de kerk neergelaten. Dit was het sein voor het afvuren van een kanon aan Castel Sant’Angelo. Tegenwoordig wordt een howitzer (kanon voor middellange afstand) elke dag afgevuurd vanaf een terras op het Janiculum, het hoogste punt van Rome. Het afvuren is op rustige dagen hoorbaar tot in het centrum van Rome. 

Ook in Kaapstad werd sinds 1806 een kanon gebruikt om het juiste tijdstip van de ware middag mede te delen. Dit om de scheepsklokken juist te zetten van de schepen die de kaap keerden.

Zelfs in HongKong bestaat dit ritueel sinds het begin van de 19 de eeuw.

De zonnewijzer met middagkanon

Dit type horizontale zonnewijzer heeft een klein middagkanon of meridiaankanon op het tafereel. De lont wordt op de middag beschenen door een geconcentreerde bundel zonnestralen die van een vergrootglas komen. De lont ontbrandt en laat het aanwezige kruit ontploffen. De opstellingshoek van het vergrootglas is regelbaar volgens de breedtegraad en de declinatie van de zon. Dit type zonnewijzer was te vinden in de parken van West-Europa rond het einde van de 19 de eeuw en begin 20 ste eeuw. Wandelende heren met hun zakhorloges verschenen rond de middag rond dit instrument om al pratend het tijdstip van afvuren af te wachten. Bij het ontbranden van het buskruit werden prompt de horloges juist gezet. Het afvuren kon in het ganse park gehoord worden en diende dus ook de bezoekers die niet aanwezig waren bij de zonnewijzer.   

Zonnewijzer met middagkanon

P. Oyen