Verticale zonnewijzer in smalti-mozaïek
Smalti zijn kleine stukjes gekleurd glas die het eerst gebruikt werden bij Byzantijnse mozaïek. Een mozaïek uit smalti is kleurrijk, duurzaam en weerbestendig. Door deze eigenschappen is deze glassoort zeer geschikt voor zonnewijzers.
Oorsprong en gebruik van smalti
Smalti wordt nog steeds geproduceerd bij Orsoni in Venetië. De stichter van de firma, Angelo Orsoni exposeerde zijn smalti het eerst op de wereldtentoonstelling van 1889 in Parijs. De kersverse Eiffeltoren was toen het middelpunt van deze wereldtentoonstelling.
Smalti vormt de basis van het klassieke Byzantijnse mozaïek, zoals o.a. te zien is in de Italiaanse steden Ravenna en Venetië. Het glas wordt door de huidige glasmakers volgens eeuwenoude recepten op kleur gebracht en als een pizza gebakken. De kleur wordt niet alleen bepaald door de toegevoegde mineralen, maar ook door de temperatuur van de oven en de duur van het verhitten en afkoelen. Dit is een zeer arbeidsintensief proces, maar het levert prachtige kleuren op. De ronde schijf van ongeveer 6 mm dik met een diameter van circa 30 cm wordt na afkoeling in kleine steentjes gekapt. Deze steentjes van 15 mm lang, 8 mm breed en 6 mm dik worden zo in de handel gebracht.
De steentjes smalti worden ten laatste in de gepaste vormen en afmetingen gekapt tijdens het maken van het mozaïek. Smalti leent zich bij uitstek voor het maken van klassieke patronen, maar wordt ook veelvuldig toegepast bij modern werk.
Proefwerk schooljaar 2011 - 2012
Eén van mijn proefwerken gedurende het schooljaar 2011 – 2012 in de kunstacademie van Wilrijk was een verticale zonnewijzer in smalti.
De stukjes smalti van de zonnewijzer zijn met een tegelcement gekleefd op een plaat Aerolam. Aerolam is een uiterst licht en stevig materiaal gebruikt in de vliegtuigindustrie. Het bestaat uit een aluminium honingraat die gelijmd is met epoxylijm tussen twee glasvezelnetten.
Aerolam wordt ook gebruikt in musea bij ophanging van tegels na restauratie. Zie URL: http://nl.scribd.com/doc/27655356/Een-tegeltableau-opnieuw-gemonteerd Hier wordt beschreven hoe een zwaar tegeltableau in het Rijksmuseum in Amsterdam gerestaureerd werd en in de vaste tentoonstelling werd opgehangen.
Door het gebruik van Aerolam bij de verticale zonnewijzer, is het totale gewicht slechts 9,5 kg. (35 kg per m2).
Hier wordt beschreven hoe een zwaar tegeltableau in het Rijksmuseum in Amsterdam gerestaureerd werd en in de vaste tentoonstelling werd opgehangen.
Door het gebruik van Aerolam bij de verticale zonnewijzer, is het totale gewicht slechts 9,5 kg. (35 kg per m2). Bij gebruik van een stenen plaat had de zonnewijzer 25 kg gewogen.
De zonnewijzer is 65 cm breed en 40 cm hoog. De muurdeclinatie is 4° 30’ oost. Er zijn datumlijnen voor winterwende, equinox, zomerwende en 26 februari aangebracht. De schaduwwerper is een roestvrijstalen kegel. Hierdoor behoort de zonnewijzer tot de familie van “puntzonnewijzers”. Er zijn slechts enkele uurcijfers in Romeinse cijfers zichtbaar, om de cijfers groot te kunnen weergeven.
Het tafereel heeft een gecombineerde maan- en zonfiguur. De achtergrondkleur gaat over van donkerblauw aan de linkerzijde, naar lichtblauw aan de rechterzijde.
Deze achtergrondkleuren stellen de nacht voor aan de maanzijde en de dag aan de zonzijde. Het uurcijfer “XII” is vervangen door een “M”. Deze staat voor meridiaan of middag. Op de foto 3 is het bijna 3 h zonnetijd.
De ontwerptekening werd met Autocad getekend en de berekeningen van de uurhoeken en datumlijnen gebeurden met Excel.
P. Oyen